Grafitiak vs. svastikak

Berlinen hasi zen #PaintBack ekinaldia, orain hilabete gutxi. Era guztietako grafitiak egiten dituzte paretetako ikur naziak estaltzeko.

Censuran dos trabajos de la revista H28

L@s responsables de la VII. Feria del Cómic de Navarra solicitaron a la revista saretirikoa H28 una colección de catorce dibujos para la exposición que van a organizar sobre fanzines, pero dos de esos trabajos los han censurado. Concretamente, uno de ellos hace referencia al Opus Dei y la pedofilia, y el otro aborda el tema de las detenciones realizadas por la Guardia Civil en Burlada a raíz de la pintada que decía "Tortura". La revista ha manifestado que no participará en la Feria si no se aceptan todos los trabajos entregados. La dirección de la sociedad Tiza se ha reafirmado en su decisión de censurar esas obras, por lo que H28 se ha negado a participar en la VII. Feria del Cómic de Navarra.

La sociedad Tiza ha justificado su decisión, entre otras razones, por miedo a perder en un futuro las ayudas económicas de sus patrocinadores privados. No estaría mal que las instituciones públicas que colaboran con el evento tomaran también cartas en el asunto, dejando de colaborar con todo aquello que no respete escrupulosamente la libertad de expresión.

La revista H28 surgió tras el atentado contra la revista francesa "Charli Hebdo", en el año 2015. Desde entonces, mensualmente, publica dibujos satíricos en la red, gratis y en euskera:

• http://h28.eus

Marisa Zubiri, "Udaberria gutaz ahaztu zen urte hartan"

Marisa Zubiri
Argazkia: Alberto Crespo, Ezkaba

Itzal dadila eguzkia,

odolustu dadila ilargia,

lehor daitezen errekak, basoak, larreak

eta erre daitezen izar guztiak.

Nire maitea hil da.

Marisa Zubirik, Arrotxapeko Patxi Larrainzar ikastetxeko irakasleak, bere lehen liburua argitaratu zuen iaz, 2015ean. Udaberria gutaz ahaztu zen urte hartan: Doluaren bidezidorretik barna. 2013an XXIV. Iruñeko Udaleko egile berrientzako euskarazko literatur lehiaketa irabazi bazuen ere, garai haietako agintariek ezarritako murrizketek eragotzi zuten lana argitaratzea.

Zure argazkiari muxu eman diot

eta kristalak muxu hotz eta laua

bueltatu dit.

Kolorerik gabeko muxu gardena.

Ñabardurarik gabekoa.

Muxu hila.

Maiatzeko Ezkaba aldizkarian Alberto Crespok Marisa elkarrizketatu zuen: "Olerkiak dolu prozesu batean murgilduta idatzitakoak dira, bere bikotekidea hil eta gero. Olerkiak zuzenak eta hunkigarriak dira. Maitasunaz hitz egiten dute, baita heriotzaz eta galeraz ere. Amodioa, amorrua eta galera sentimendu latzak sortarazten dituzte".

Aurreko astelehenean Carlos Gimenez-en Crisálidaz idatzi genuen, nor bere heriotzaz jabetzen hasten den une jakin horretaz, hain zuzen. Honetan, maite dugun horren heriotza da harrapatu gaituena, isilik, ezustean, gurekin kontatu gabe. Bizirik badarraigu ere, gure baitan bada aurreratzean hilik izanen dugun zerbait. Mila esker, Marisa, doluaren bidezidorretik barna egin duzun bidai hori guk ere egiteko aukera emateagatik.

Apirilean,

Marisak eskainitako alea. Mila esker!

urteko hilabeterik politenean.

Udaberri hasieran.

Lorategiko arrosen jaialdi ederrean,

txoriek elkar maitatzen dutenean,

mendiak kumez eta lorez

betetzen direnean.

Apirilean,

eguzki, euri eta kolorez beterik.

Apirilean,

eguzki, euri eta kolorez beterik.

Apirilean,

izenean musika daraman hilean.

Apirila.

Gure etxean sartzeko

Heriok aukeratu zuen hilabetea,

udaberria gutaz ahaztu zen urte hartan.

Valcalderako 52 fusilatuen izenean

Atzoko omenaldia
Argazkia: Iñigo Uriz, Berria

Nafarroako Fusilatuen Senideen Elkarteak antolatuta, omenaldi bat egin zioten atzo, Iruñeko kartzela zaharraren orubean, Valcalderan fusilatutako presoei. 1936ko abuztuaren 23an, aske utziko zituztela esan zieten Iruñeko kartzelan zeuden 53 presori. Espetxetik aterata, ordea, autobus batean sartu, eta Cadreitara eraman zituzten. Han, Valcalderako kortetan fusilatu zituzten horietatik 52. Bakar batek lortu zuen ihes egitea, Honorino Arteta Echarri (La Veleta peñako akordeoilaria ere izan zen, 1931 eta 1936 bitartean). Iaz arte ez zen argitaratu fusilatutako presoen izenen zerrenda:

1. SANTIAGO CAYUELA MEDINA
2. ROMÁN IBERO UGALDE
3. JESÚS OTERMIN NAVARRO
4. VICTORINO OLITE GARCIA
5. ANTONIO ESPILA DIVASON
6. JOSÉ OLAVERRI IRIARTE
7. BIENVENIDO MARTÍNEZ ATIENZA
8. JOSÉ BELLOZ CRESPAN
9. MARIANO HUDER CARLOSENA
10. ANTONIO IBARROLA DÍAZ
11. FRANCISCO LEOZ BEROIZ
12. ANICETO PAJARES MARTÍNEZ
13. JOSÉ NESPEREIDA GONZÁLEZ
14. JOSÉ ZAPATERO BAREA
15. ANGEL MARTÍNEZ LARRAYOZ
16. RAMÓN YÁNEZ MEDINA
17. CONSTANTINO EGUÍA OLAECHEA
18. OCTAVIO LÓPEZ JIMÉNEZ
19. RAMÓN HUDER ANSA
20. EMILIO CABALLERO HERNÁNDEZ
21. JOSÉ RUEDA PEREZ DE LA RAYA
22. JUAN URRUZALQUI ANDUEZA
23. HONORINO ARTETA ECHARTE *
24. JOSÉ ROBREDO GONZÁLEZ
25. VITORINO EL RIO TABAR
26. JESÚS LAMBERTINI SOLCHAGA
27. LUIS ARDANAZ VALENCIA
28. AMADEO URLA ARANBURU
29. MIGUEL ESCOBAR PÉREZ
30. JOSÉ ALCALÁ GORRIZ
31. EUGENIO LATEGUI SANTAMARIA
32. VITORINO MUÑARRIZ TABAR
33. ROMÁN ALCALÁ GORRIZ
34. FELIPE FUERTES AMIGOT
35. MIGUEL CRISTOBAL  ARRONDO
36. EVARISTO PÉREZ LUQUIN
37. SANTIAGO JAURRIETA IRURZUN
38. SANTIAGO GUEMBE REDIN
39. NATALIO CAYUELA MEDINA
40. ABEL SANZ CARTAGENA
41. JOSÉ RÓDENAS MARTÍNEZ
42. CONSTANTINO PRECIADOS TREVIJANO
43. JUSTO PRECIADOS TREVIJANO
44. JUAN DE DIEGO GARCIA  GANUZA
45. JUAN CRUZ OSINAGA  IBAÑEZ
46. LUIS  MORENO VELA
47. ARTURO  FRAILE EZQUERRO
48. BENITO  VALLEJO HERNÁNDEZ
49. ILDEFONSO ZALABARDO LÓPEZ
50. MELCHOR  ERIC  ALEMÁN
51. VICENTE  ABAD VERGARA
52. PABLO  GALBETE ESCUER
53. LÖJERDO WALTER PIERH

*Ihes egin zuen

* Iturria: http://www.affna36.org

Carlos Giménez, "Crisálida"

Poco a poco, se va reduciendo la pira de libros sin leer que tengo sobre la mesa de estudio, como cada año, a sabiendas que, una vez comenzado el curso, irá levantándose una vez más, poco a poco, hasta convertirse de nuevo en señal indiscutible que uno carece del tiempo libre que le gustaría para sentarse, relajarse, y disfrutar leyendo.

Ahora le ha llegado el turno al álbum de cómic Crisálida, de Carlos Gimenez, que esperaba desde que allá por el 24 de junio me lo regalaran en mi cumpleaños. No sé si quien me lo regaló reparó en el argumento, pero el trabajo aborda el tema de la vejez o, mejor dicho, sobre la decadencia que ésta supone, por lo menos en opinión del autor. ¿Habrá tenido algo que ver que mi próximo cumpleaños vaya a ser ya un 50 borobila? Auskalo!

A lo largo de estas páginas, Carlos Giménez comparte con nosotras sus reflexiones, miedos y desengaños sobre mil y una cuestiones de la realidad que vivimos, siempre con la vejez y la muerte como protagonistas centrales. Un monólogo de 71 páginas a través de sus álter egos, Tío Pablo, Raúl y abuelo Paquito.

El propio Raúl nos explica qué es eso de la crisálida:

"Empezamos a morirnos el día que empezamos a pensar seriamente en la muerte, el día en que somos conscientes de que ha empezado el final, de que estamos en el último tramo. Ese es el día en que a nuestro alrededor empieza a formarse la crisálida.

Llega un día en que alrededor nuestro empieza a formarse una especie de cáscara, una crisálida, que poco a poco, capa a capa, va creciendo, va endureciéndose, nos va aprisionando, nos va reduciendo... Ese día es el día en que empezamos a morirnos.

A cada golpe que me da la vida noto cómo crece la crisálida.

Cada desilusión, cada disgusto, cada pérdida de fe, cada frustración... te crea un desinterés. Cada engaño que sufres te lleva a la desconfianza, cada desengaño a la desilusión, cada golpe que te da la vida te conduce a la insensibilidad, cada experiencia dolorosa te predispone a no querer ya salir de tu cubil.

Y poco a poco vas renunciando a cosas, cosas que ya no te importan, que ya no las quieres... y empiezas a decir a todo que no.

Ya no quieres verte con según qué personas, no quieres acudir a según qué actos, no quieres figurar en según qué listas, ni salir en según qué fotos. Sólo quieres que te dejen en paz.

Y así es como te vas encerrando en tu crisálida."

Sin olvidar, como dice el tío Pablo, que "no a todo el mundo le ocurre eso", lo cierto es que Carlos Giménez a conseguido que hablemos de la vejez, la depresión, la soledad, el desengaño (también político) y el suicidio con la mayor de las naturalidades, en una sociedad que tenemos realmente pánico a la muerte, lo cuál nos llena de cadenas durante toda la vida o, como dice Raúl, hasta que terminemos de morir.

Como siempre, si no os apetece comprarlo, mirar primero en las bibliotecas públicas o solicitarlo en este Txoko, que para eso es la Comicteca popular de Arrotxapea.

Ozgur Gundem eta Ararat mendiaren sumina

Goizero bezala, gaur ere Berria lagun gozaldu dut eta, berriro ere, kurduen ahotsa isilarazteko beste saio baten berri izan dugu: Turkiako gobernuak Ozgur Gundem egunkaria itxiarazi eta 24 langile eta kazetari preso eraman dituzte. Kasualitatez, Yasar Kemal-en Ararat mendiaren sumina izan dut ondoan egun hauetan. Liburua hartu eta irakurtzen amaitu dut. Bere orrialdeetan, bizirik-bizirik daude, elkarren kontrako lehian batzuetan, bizitzaren sentimendu eta errealitate funtsezkoenak: maitasuna, eginbeharra, heriotza, elkartasuna, duintasuna, ohorea.

"Ararateko mendi-mazalan larrain bat baino askoz handiagoa ez den aintzira bat dago. Haren uren urdina garbi-garbia da. Urtero, munduan udaberriaren eztandarekin batera, goiz batez, eguzkia atera baino lehentxeago, Ararateko artzain guztiak aintzirara hurbiltzen dira. Bertan longainak zabaltzen dituzte aintzira-bazterretako haitz gorrien gainean, larruaren koloreko lur gorri-beltzaren gainean, eta borobilean esertzen dira milaka maitasun-urteko lurrean eta, denek batera, txirulekin Araraten sumina ospatzen dute. Gero, iluntzean, txori txuri bat agertzen da, txiki-txikia, bere hegaletako bat ur ezinago garbietan murgildu eta hegal-astindu bizian lekutzen da. Haren atzetik, haraxeago, zaldi baten itzal handia aintzirara azaldu, eta gero berehala desagertzen da. Eguzkia sartzean, artzainek jotzeari utzi eta banaka-banaka handik urruntzen dira gauaren ilunarekin nahasi arte".  (130. or.)

Mahmut Khan pashak beldur dio Ahmet eta Gülbahar gazteen zoriontasunagatik bildu den jendediari:

"Gaur, neska baten amodioaren aitzakian, nire jauregia inguratu dute; bihar beste aitzakia bat bilatuko dute Istanbulera idarrez sartu eta sultanaren jauregia inguratzeko... Bihar tiraniaren aitzakian izanen da, etzi zergak, etzidamu gure jauregiak, hurrena ogia... Eta berriz elkartuko dira, gero eta gehiago... Amorru eta oinaze handia jasan baitute ehun mila urtetan... Ezin izanen die inork gogor egin, ez armada batek, ez munduko armada guztiek batera. Bat egiten badute, ezerk ere ezin du deus egin haien kontra".  (120-121. orr.)

Azkenean, Mahmut Khan pashak atzera egin eta amore eman behar du. Guztiek miresmenaz begiratzen diote Hüso arotzari:

"- Horrela egiten dugun guztietan, zerbaitetarako elkartzen garen bakoitzean, inork ez digu aurre eginen. Inork ez gaitu garaituko, ez mendiek, ez shashek. Inork ez... Aski da gu bat eginik egotea".  (128. or.)

Ozgur Gundem itxiarazi dute, kurdu herriaren suminaren kantua entzuten da nonnahi.

Grafitiak: Sobre príncipes azules

Lavapies (Madril), Espainia
Argazkia: Patxi Abasolo López

Guri ere esaten ziguten moduan esan beharra...

Liburu eta komiki dexente irakurri ditugu oporraldi hauetan, ez nahi adina, baina tira, eta, gainera, esan behar asmatu egin dugula. Batzuk berriak izan dira, beste batzuk, ordea, bigarren irakurketa, etxeko apalategian urteak emanda, Jon Maia Soria-ren Riomundo bezalakoa, Txalapartak 2005ean argitaratua.

Riomundo biografia bat da, Jon Maia bertsolariaren familiaren historia, Albacetetik Vascongadas esaten zioten herrialde arrotz eta malkartsu horretara iritsi zena. XX. mendeko 30. hamarkadaren gertakari historikoen protagonista dugu Pedro Sierra, duintasuna eta askatasunaren alde borrokatu zen langile xumea. Honetan, hala ere, horrekin zerikusirik ez duen pasadizo bat dakarkizuet. Izan ere, istorio horretatik alde egin eta ikasturte honetan hainbat lagunekin eta gurasoekin hitz egindakora eraman ninduen: "Nola bota errieta (seme-alabari) nik neuk gauza bera egiten banuen?..."

"Makila punta hutsean utzi zuen Pedrok, labanarekin hainbeste igurtzi eta igurtzi. Urrutira, kalean behera, zakur baten zaunkak entzun zituen. Jendea bazkalosteko lo-kuluxkan zegoen eta horrelakoetan apenas ezer entzuten da herri horietan.

Kalean gora, gero eta ozenago entzun zitezkeen galgoren zaunkak. Hantxe zen zakur gizajoa, lerde jario, atzetik mutiko koadrila bat harrika zuela.

- Utz ezazue zakur gizajoa bakean!

Begirada makilatik altxatu gabe, Pedrok ezin izan zion eutsi esan beharrari. Zenbat zakur eta katu gizajo ez ote zituen harrikatu berak! Baina, iruditzen zitzaion berari ere esaten zioten moduan esan beharra zuela berak ere bakean uzteko zakur gizajoa. Ia makila osoa punta hutsean utzi zuen. Alferrik galduta, ez ziola mendirako balio izango iritzita, egur piloaren ondora bota zuen urki makila".  (Riomundo, 46. or.)

Saharako ipuin bat

  Saharako errefuxiatu kanpamentuetan ipuin bat kontatu zioten Berriozarreko Josu Jimenez-i (Berria, 2016ko abuztuaren 9a).

"Errefuxiatu kanpamentuak",
Erresistentziaren Museo Nazionala (Tinduf)
Argazkia: Patxi Abasolo

"Ipuineko protagonista neska saharar bat da, errefuxiatuen kanpamentuetako batean bizi dena. Neska oso triste dago aitona hil zaiolako. Neskatoa negar eta negar ari da, baita beste senideak ere, negar malkotan denak, aitona hiltzeak sortutako saminaren adierazgarri. Neskatikoak, -eta senideak, eta auzokideak eta Wilayako guztiek- negar eta negar egin zuten... erreka bat sortu zuten arte. Erreka oro itsasora doala jakinda, malkoen errekari segitzea erabaki zuten denek. Errekak Marokok eraikitako harresia ere gainditu zuen, Atlantikorako bidean. Itsasoraino heldu zen erreka; bai itsasoraino heldu zen erreka, eta hara heldu zen neska sahararra ere senide eta lagun guztiekin, hainbestetan amets egindako Mendebaldeko Saharara".

Cuando el Blog ya no nos necesita...

Kaixo lagunok, aspaldiko, ezta? Hiru aste eman dugu kanpoan, y todo un mes sin escribir en nuestro Txoko de Historia. La sorpresa no ha sido pequeña al comprobar que el blog ha continuado su recorrido sin necesidad de escribir entrada alguna. En julio han sido 5.692 clics, superando así con creces el anterior record de los 3.266 visitas en aquel octubre de 2014. Si repasamos lo leído, vemos, además, que los temas han sido de lo más variado, desde la historia del barrio hasta distintas cuestiones de memoria histórica, o acontecimientos señalados de la historia de nuestra amatxo Nafarroa:

1. El primer txupinazo fue republicano  [232 clic]
2. 25 de julio de 1512   [231 clic]
3. La Txurreria de Arrotxapea   [160 clic]
4. German Rodríguez, 8 de julio de 1978    [150 clic]
5. Arrotxapea en el s. XIX: vendedoras...     [111 clic]
6. Primera piedra de Enneco, haritzaren memoria   [107 clic]

Tira, bada, hala ere, Txokoa janzten jarraituko dugu, jakina!

Agurrak Nafarroaren alde egin duten/duzuen guztioi!